Gebelik süresince yeterli kaliteli beslenmek çocuğunuzun geleceği açısından bir hayli önem taşır. Anne karnındaki gıda ortamı, çocuğun nörolojik ve bilişsel gelişimi ile ilgili olarak çok önemlidir. Hamilelik sırasında annenin şiddetli yetersiz beslenmesinin çocuğun beyin ve sinir gelişimini etkilediği bilinmektedir.
Genel olarak demir ve iyot gibi bazı mikro besinlerin ciddi eksikliklerinin kanıtlanmış zararlı etkileri vardır. Yine bilişsel işlevlerin yanı sıra folik asit ve kolinin ciddi eksiklikleri bebekteki nöral tüp oluşum kusurları üzerinde payı büyüktür. Kalsiyum ve D vitamini eksiklikleri ise anne ve bebekte metabolik ve kemik sistemini etkiler.
Hamile bir kadının dengeli beslenmesi çok önemlidir. Gebelik başlangıcında normal kilolu olan kadınlar için gebelik sonuna kadar optimal kilo alma hedefi 11-16 kg arasındadır. Çok zayıf annelerin daha fazla kilo alması istenir.
Çok kilolu annelerin ise alt sınıra yakın alması istenir. Aşırı beslenme veya karbonhidrat alımı gebelik şekeri yani tıptaki adıyla Gestasyonel Diyabet olma riskinizi arttırır. Gebelik şekerinde anne kanındaki şeker miktarının fazla olmasına bağlı olarak bebekte bazı yapısal özürler meydana gelebilir. Ayrıca gebelik şekeri olan annenin bebekleri iri bebek olmaya müsaittir.
İri bebek normal doğum sırasında omuz takılması yaşayabilir ve sezaryen olma ihtimali artar. Ayrıca gebelik şekeri olan annelerin yeni doğan bebeklerinde solunum sıkıntısı yaşanma ihtimalide normale göre artar. Gestasyonel diyabet takibinde uzman bir doktor ve diyetisyen takibinde kalarak karbonhidrat kısıtlaması yapılmalıdır.
Gebeliğin ilk aylarında ne yemeli? Daha sonraki aylarda beslenme açısından nelere dikkat etmeli neleri yemeli neleri yememeli? gibi sorular her gebenin aklına gelebilecek doğal sorulardandır.
Gebeler aşağıda sayılan besin gruplarından ne miktarda yemesi gerektiğini bilmesi gerekmekte aynı zamanda zararlı besin gıdalarını bilmesi gerekmektedir. Temel besin öğeleri;
Hamilelikte gerekli olan vitaminlerin yukarıdaki besin gruplarından özellikle hangilerinde olduğuna bir bakalım.
Folik asit esas olarak bir B vitaminidir. B-9 vitamini olarak da bilinir. Gebelerin özellikle ilk üç ayda folik asit desteğine ihtiyaçları vardır. Hamilelik öncesi ve ilk üç aylık dönemde folik asit takviyesi önemlidir. Çünkü folik asit takviyesi, spina bifidayı(bel kemiği açıklığı) önler. Yine bebekte yarık dudak/damak önlenmesinde folik asit desteğinin rolü büyüktür.
Folik asit bakımından zengin gıda kaynakları:
Gebelikte sıvı ihtiyacı artar aldığınız toplam sıvı miktarını arttırın. Günlük içtiğiniz su miktarını arttırabilirsiniz bu durum sizi ayrıca idrar yolu enfeksiyonundan da koruyacaktır. Hamilelik sürecinde enerji ihtiyacı da artmaktadır. Bu yüzden sık sık acıkma hissi olması son derece normaldir. Açlığınızı giderirken yiyeceklerle alınan karbonhidrat miktarını sağlıklı aralıklarda tutun.
Gebelikte oksijen ihtiyacı artar. Kanda oksijen taşıyan kan hücrelerinin ana maddesi hemoglobindir. Hemoglobinin ise en önemli yapıtaşı demirdir. Demir eksikliği kadınlarda ve gebelerde çok karşılaşılan bir durumdur. Avrupada yapılan istatistiklere göre gebelerin en az %20 sinde anemi saptanmıştır.
Demir eksikliğiniz varsa aşağıdaki bulgulardan birkaçı veya hepsi sizde de olabilir. Demir eksikliğinde en sık görülen belirtiler;
Henüz yeni gebe kaldıysanız veya gebeliğin herhangi bir haftasındaysanız rutin kan sayımı yaptırmanız çok önemlidir. Ayrıca demir depolarınızın durumunu gösteren demir, demir bağlama ve ferritin değerleriniz kontrol edilmelidir.
Eğer kansızlık yani anemi bulguları varsa demir takviyesi almanız gerekir. Demir gıdalarla veya besinlerle alınabilir. Demir ilaçlarını kullanırken demirin bağırsaklardan emilimini azaltacak olan çay, kahve, süt ürünleri, baklagiller gibi besinlerle birlikte almayınız.
C vitamini demirin emilimini arttırır. Bu nedenle portakal gibi C vitamini içeren besinlerle kullanılması tavsiye edilir. Eğer gebeyseniz ve şiddetli aneminiz varsa 36 haftadan önce ağız yoluyla kullanılan demir ilaçları kullanmanız önerilir.
Eğer 36 hafta ve üstü gebe iseniz; doğumunuza çok kısa bir süre kaldığından ve doğumda kan ihtiyacı olacağından damar yoluyla demir ilacı almak daha kısa sürede demirinizi yükseltir.
Gıdalarda demir oranı en yüksek olan gıdalar;
B12 vitamini eksikliği vücudunuzda bu vitaminden yeterince bulunmadığı anlamına gelir. Vücudunuzun oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerini üretebilmesi için B12'ye ihtiyacınız vardır. Yeterli miktarda B12 vitamini almamanız kansızlık yani anemiye yol açabilir, bu da vücudunuzda yeterli oksijeni taşıyacak kadar kırmızı kan hücresi olmadığı anlamına gelir. Bu, kendinizi halsiz ve yorgun hissetmenize neden olabilir.
B12 vitamini eksikliği sinirlerinize zarar verebilir ve hafızayı ve düşünmeyi zayıflatır. Gebe bir kadının günlük vitamin B12 ihtiyacı 2.6 mcg’dır. Vitamin B12 hayvansal gıdalardan alınabilir. Et, süt, peynir ve yumurta zengin vitamin B12 kaynaklarıdır.
Anne karnındaki bebeğin beyin gelişimi için ne yemeli şeklinde birçok soru almaktayım. Özellikle etkisi bilimsel olarak ispatlanmış bazı vitaminler ve bulundukları gıdalara değinelim.
Hamilelik ve emzirme döneminde iyot önerilir. İyot takviyesi ihtiyacı santral sinir sistemi gelişimi için gerekli olan tiroid hormonunun hammaddesidir. Yani beyin gelişimi için gereklidir. Eğer hipertiroidi (halk arasında zehirli guatr olarak bilinir) varsa doktor kontrolünde tam tersi iyot kısıtlanmalıdır. Hipotiroidi yani tiroid hormon değerinizin normale göre düşük olmasında ise iyot alımı doktor kontrolünde arttırılmalıdır.
Özellikle gebeliğin ilk üç ayında TSH hormon değerinin 2.5 mU / L veya daha aşağıda olması istenir. Gerekli olduğu durumlarda ek olarak doktorunuz tiroid hormon takviyesi verilebilir. İyot eksikliğinde kadınlarda fibrokistik meme hastalığı görülme riski artar. Hashimoto troiditi olan gebeler iyot alımında daha dikkatli olmalıdır ve takip oldukları doktorlarının tavsiyelerine uymalıdır.
İyot bakımından zengin gıda kaynakları:
Omega 3(DHA),beyin gelişimi için kritiktir ve kanınızdaki yüksek DHA seviyeleri ile doğru orantılıdır. Yeterli DHA alan annelerin almayan annelere oranla bebekleri nöral ve görsel testlerde daha yüksek skorlar saptanabilmektedir.
Bununla birlikte, omega-3 yağ asitlerini (eikosapentaenoik asit ve DHA) gebeyken almanın doğumdan sonraki çocuk gelişimi üzerindeki uzun vadeli faydaları belirsizdir. Ancak hamile ve emziren kadınlara verilen omega-3 takviyesinin bilimsel çalışmalarda sürekli faydası olduğu gösterilmiştir.
En iyi DHA kaynakları yağlı balıklardır. Ayrıca sakatat olarak beyinde de çok bulunur.Bu nedenle haftada en az bir porsiyon balık tavsiye edilir.
Omega-3 bakımından en yüksek olup aynı zamanda civa oranı düşük olan balıklar arasında somon, ringa balığı, alabalık, hamsi, sardalya ve uskumru bulunur.
Gebelik ve emzirme döneminde D vitamini alımının çok düşük olabileceği endişesi artmaktadır. Bebeğiniz doğduktan sonrada raşitizm riski açısından da dikkatli olmak gereklidir. Özellikle koyu tenli, sadece anne sütüyle beslenen, güneşe az maruz kalan bebekler daha risklidir. Ortalama 150-200 IU / gün D vitamini takviyesi önerilmektedir.
D vitamini kaynakları:
Ayrıca güneşlenmek vücudumuzda D vitamini üretimini arttırır.
Alkolden uzak durmalıınız. Eğer gebeliğiniz boyunca alkol tüketirseniz fetal alkol sendromlu bebeğiniz olabilir. Fetal alkol sendromu, annenin hamileliği sırasında alkol maruziyetinden kaynaklanan bebekte görülen bir durumdur.
Fetal alkol sendromu beyin hasarına ve büyüme sorunlarına neden olur. Fetal alkol sendromunun neden olduğu sorunlar çocuktan çocuğa değişir, ancak fetal alkol sendromunun neden olduğu kusurlar geri döndürülemez.
Yüksek cıva düzeyi olan balıklardan kaçının. Eğer ille yemeniz gerekiyorsa en az 15 gün arayla yemeniz gerekir.
A vitamini içeren multi vitaminlerden kaçının. A vitamini takviyesi, gece körlüğünü önlemek için yalnızca A vitamini eksikliğinin ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğu bölgelerde hamile kadınlar için önerilir.
Dünya sağlık örgütüne göre 25.000 IU'dan daha yüksek tek doz A vitamini takviyesi, güvenliği belirsiz olduğundan tavsiye edilmemektedir. Ayrıca, gebe kaldıktan sonra 15. gün ile 60. gün arasında tüketilirse, 25.000 IU'dan daha yüksek tek bir A vitamini takviyesi dozu teratojenik olabilir olarak belirtilmiştir.
Sakatatlardan olan karaciğer yüksek A vitamini içeriği nedeniyle sınırlı miktarda tüketilmelidir.
Hamile kadınların ve ana rahmindeki bebeklerin gıda kaynaklı enfeksiyon riski diğer insanlara göre daha yüksektir. Özellikle gıdalarla alınan Listeria ve benzeri bakteri enfeksiyonların erken doğum ve düşük yapma potansiyeli vardır. Bu nedenle bu enfeksiyonlara karşı dikkatli olunmalıdır.
Et ve beyaz peynir gibi şarküteri ürünleri listeria bakterisi enfeksiyonu için riskli gıdalardır. Aldığınız ürünün hijyenik ortamda üretilmiş olduğundan emin olunuz. Etleri iyi pişirmeden yemeyiniz. Somon füme yüksek Listeria enfeksiyonu riski nedeniyle gebe iken tüketmekten kaçınılmalıdır.
Yine düşük nedeni ve bebekte özür bırakabilen bir enfeksiyon olan Toksoplazma enfeksiyonu çiğ veya az pişmiş et tüketme ve kedi kumu ile bağlantılıdır. Evde kediniz var ise toksoplazma antikorunuzun olup olmadığına baktırınız. Toksoplazma hastalığı halk arasında kedi köpek hastalığı olarak da bilinir. Eğer toksoplazma enfeksiyonunu yeni kapmış iseniz hemen antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.
Karides ve somon füme: Hijyen ve pişirme kurallarına uyulduğunda sıkıntı yoktur. Ancak az pişmiş veya hijyenik olmayan karides Listeria enfeksiyonu açısından risklidir. Somon füme gebe iken tüketilmesi tavsiye edilmez.
Çiğ yumurta ve çiğ yumurtadan yapılan ürünler. Özellikle evde yapılmakta olan mayonezler Salmonella enfeksiyonu açısından risklidir.
Çiğ veya az pişmiş et Toxoplasma enfeksiyonu açısından risklidir.
Op. Dr. Fatih AdanacıoğluKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
İyi günler merhaba, ben kalıcı kızlık zarı diktirmiştim, çok tereddütteyim bugüne kadar, çok memnun kadım baya kanamama oldu çok teşekkür ederim doktor beye....
Abla hocama dikim yaptırmıştım, kontrole gittim size gelemedim, fırsatım olmadı başka doktor kontrol etti. Çok orjinal olmuş, kanamama ihtimali yok dedi. Hocamın eline sağlık. İnşallah kanamam oldu mesajını da atarım. Teşekkürlerimi ilet...
10 yıl boyunca geceleri yastığa başımı koyduğum her an sonum nasıl olur diye düşünüyordum ve şu adetlerden dolayı namısın iki bacak arasında zannedenler yüzünden çoğu kadın genç kız çaresiz kalıyor benim umudum bitmişken birden siz karşı...
En büyük korkularımı sizler sayesinde yendim, çok korkuyordum acaba kanamam olur mu diye, sürekli arıyordum sizleri zaten. Fatih bey'e güvenerek gelmiştim araştırarak gelmiştim ilk gece kanamam baya baya oldu darlıkta süperdi yani inanıl...
Bazı hayatlar kurtardınız, bazı gelecekler alındı sayenizde, zor süreçler atlatıldı, belki bilinç altım hiç iyileşmeyecek ama sizin sayenizde küçük bir operasyon ile geleceğimi garantiledim. Evliliğimi garantiledim, evlilik yapabildim di...